CIWON HANTA (Hepatitis) shi ne kumburin hanta. Yawancin lokaci, cututtuka ne suke haifar da shi, musamman ƙwayoyin cuta (viruses), amma akwai wasu abubuwa masu haifar da shi kamar:
· Shan barasa mai yawa (alcoholic hepatitis)
· Magunguna da wasu sinadarai (toxic hepatitis)
· Cututtuka na autoimmune (autoimmune hepatitis)
NAU'IN CIWON HANTA NA ƘWAYOYIN CUTA (Viral Hepatitis)
Akwai manyan nau'ikan ciwon hanta na ƙwayoyin cuta guda 5: A, B, C, D, da E. Su ne mafi yawan sanannun nau'ikan.
HANYOYIN DA AKE KAMUWA DA CIWON HANTA
-Hepatitis A (HAV): Ta hanyar cin abinci ko ruwan da aka gurɓata da najasa (fecal-oral route). Yawanci yana warkewa da kansa kuma ba ya haifar da ciwon hanta na tsawon lokaci. Akwai rigakafi.
-Hepatitis B (HBV): Ta hanyar jini, ruwan jini, da ruwan maniyyi. Iyaye masu cutar na iya yaɗa wa jariri yayin haihuwa. Na iya zama na tsawon lokaci (chronic) kuma yana haifar da ciwon hanta (cirrhosis) ko ciwon sankarar hanta (liver cancer). Akwai rigakafi.
-Hepatitis C (HCV): Ta hanyar jini ko ruwan jini (musamman ta hanyar allura). Yawancin lokaci yana zama na tsawon lokaci. Yana iya haifar da ciwon hanta mai tsanani kuma babu rigakafi, amma akwai magani mai inganci.
-Hepatitis D (HDV): Yana faruwa ne kawai a cikin mutanen da ke da Hepatitis B. Yana ƙara tsananta cutar. Ta hanyar jini da ruwan jini. Ba zai iya wanzuwa ba sai da HBV.
-Hepatitis E (HEV): Kamar HAV, ta hanyar cin abinci ko ruwan da aka gurɓata. Yawanci yana warkewa da kansa, amma yana da haɗari ga mata masu juna biyu.
ALAMOMIN CIWON HANTA
Mutane na iya samun ciwon hanta ba tare da sun sani ba. Idan akwai alamomi, sun haɗa da:
· Gajiyar jiki ba tare da wani dalili ba
· Zazzaɓi
· Rashin cin abinci
· Tashin zuciya da amai
· Ciwon ciki (musamman a gefen hagu na sama)
· Ido suna sun komawa rawaya (jaundice)
· Fitar da kashi (bayan gida) mai launin laka
MAGANI DA RIGA-KAFI
Magani ya dogara da nau'in ciwon hanta:
.Hepatitis A da E: Yawanci suna warkewa da kansu. Kulawa ta ƙunshi hutawa, yin amfani da ruwa da yawa, da kuma cin abinci mai gina jiki.
· Hepatitis B: Akwai magunguna don shawo kan ƙwayar cutar, amma ba su warkar da ita ba. Yana buƙatar kulawa na tsawon rai.
· Hepatitis C: Yana da warkarwa tare da sabbin magungunan anti-viral. Kusan kashi 95% na marasa lafiya suna warkewa.
· Hepatitis D: Maganin yana da wahala, don haka mafi kyakkyawar hanyar rigakafi ita ce rigakafin Hepatitis B.
RIGA-KAFI
· Allurar rigakafi: Akwai allurar rigakafi mai inganci don Hepatitis A da Hepatitis B. Yana da muhimmanci sosai a yi wa yara allurar rigakafin Hepatitis B.
· Tsabtar abinci da ruwa: Tana taimakawa wajen hana Hepatitis A da E.
· Hanyoyin kariya: Guje wa raba allura, yin amfani da kofin wanka, da kuma yin amfani da kwaroron roba yayin jima'i.
MUHIMMAN BAYANAI
· Hepatitis B da C sune manyan abubuwan da ke haifar da ciwon hanta (cirrhosis) da kuma sankarar hanta (liver cancer) a duniya.
· Yawancin mutanen da ke da Hepatitis C ba su san cewa suna da ita ba, saboda haka yana da muhimmanci a yi gwajin jini idan akwai haɗarin da ya shafe ku.
· Idan kuna tsammanin kuna da wata alama ko kuna cikin haɗarin samun ciwon hanta, ku tafi wurin likita don gwaji da shawara.