Masana da yawa a harshen Hausa sun bayyana ma'anar mutuwa kamar haka: "Mutuwa Na Nufin Yankewar Alaƙa Tsakanin Ruhi Da Gangar Jiki." A zahiri, mutuwa tana nufin ƙarshen rayuwa a duniya, watau lokacin da aikin jiki ya ƙare. Amma a cikin addini da falsafa, akwai ra'ayoyi daban-daban game da abin da ake nufi da mutuwa da kum abinda ke faruwa bayan mutuwa Ga kaɗan daga ciki:
A addinin Musulunci:
· Mutuwa ba ƙarshe ce ba, amma wani mataki ne na canzawa zuwa wata rayuwa da ake kira barzahu. Sanna a ranar ƙiyama za a tada matattu, kuma a koma ga Allah domin yin hisabi. Kuma Allah zai ba da lada ga masu biyayya da ibada tare da lamunce masu shiga Aljanna. Masu yin mugunta kuma, da waɗanda suka bijire wa umarnin Allah, tabbas za su shiga wuta.
A kimiyya:
· Mutuwa tana faruwa ne lokacin da ƙwaƙwalwa ta daina aiki sakamakon rashin isasshen jini ko wasu dalilai. Jiki yana fara lalacewa bayan mutuwa, wanda hakan ke sa dole a binne shi cikin ƙasa ko kuma a fesa masa wani Sinadari da zai hana lalacewa. A ra'ayin wasu masana kimiyyar, in an mutu shi ke nan ba za a tashi ba.
A falsafa:
· Akwai ra'ayoyi daban-daban - wasu suna ganin mutuwa ƙarshe ce, wasu kuma suna ganin wani sabon mafari ne. Sannan mutuwa na da alamomi mabambanta.
Alamomin Mutuwa:
Alamomin mutuwa sun bambanta dangane da dalilin mutuwa, amma akwai wasu alamomin gama gari da za a iya lura da su kamar haka:
· Rashin kuzari mai tsanani
· Sauyin numfashi - numfashi yana sanyaya ko yana shuɗewa
· Canje-canjen jiki - sanyi, ko canjin launi
· Rashin ci ko sha
· Sauyin halayen bacci - yawan bacci ko rashin barci
· Ƙarfafa zafi ko jin zafi
. Haka kuma idan aka latsa tsokar mara lafiya aka ga ba ta tasowa, nan ma alama ce ta mutuwa
Alamomin da Suka Shafi Hankali:
· Rushewar hankali ko rugujewar hankali
· Sauyin hankali ko halayya
· Mafarki ko hangen nesa game da abun da babu shi a rayuwa ta zahiri
· Maganganun marasa ma'ana
· Ganin Mala'iku ko wasu abubuwan da idanun mutum ba su iya gani
· Jin daɗin ƙamshi ga mara lafiya
· Yin murmushi ko nuna farin ciki
Muhimman Bayanai: Waɗannan alamomin ba su tabbatar da cewa mutuwa tana kusa ba. Yawancin lokuta ana iya magance su ko kuma suna nuna wata cutar ne kawai. Lokacin da aka ga waɗannan alamomin, ya kamata:
· A nemi taimakon likita cikin gaggawa
· A yi addu'a
· A yi wa mara lafiya jinya mai kyau da nuna so da ƙauna
· A yi shirye-shiryen mutuwarsa ko da ba zai mutu ba
Maganin Mutuwa:
A zahiri, babu maganin mutuwa a duniyar nan. Kimiyya ba ta iya kawo ƙarshen mutuwa ba, kowace rai sai ta mutu a lokacin da Allah ya ƙaddara. Amma, akwai abubuwan da ke sa mutuwa ta zo da sauƙi.
A Addinin Musulunci:
· Yin ibada da aiki na kirki: Manzon Allah (SAW) ya ce: "Ku ci gaba da yawan ayyukan kirki, domin za su kawo kusanci zuwa ga Ubangijinku, kuma su zama mafi kyawun tanadi don Lahira." (Hadisi)
· Karatun Alkur'ani: Karatun Alkur'ani da fahimtar ma'anarsa yana ba da nutsuwa da kwanciyar hankali game da lahira.
· Tunawa da mutuwa (Tadhakkur): Manzon Allah (SAW) ya ce: "Ku kasance masu yawan tunawa da (mutuwa)." Wannan yana taimakawa wajen yin hikima da shirye-shiryen mutuwa
· Addu'a: rokon Allah da ya ba mu sauƙi a lokacin mutuwa da kuma sakamako mai kyau a lahira.
A Kimiyya:
· Kimiyya tana ƙoƙarin tsawaita rayuwa ta hanyar magance cututtuka kamar ciwon daji, hanta, zuciya, da sauransu. Akwai bincike kan tsawaita shekarun mutum (anti-aging research), amma har yanzu babu wata hanyar da za ta hana mutuwa gaba daya.
A Falsafa:
· Rayuwa mai ma'ana: Rayuwa da gudanar da ayyuka masu amfani ga al'umma.
· Karɓar mutuwa a matsayin wani ɓangare na rayuwa.
· Barin gado mai kyau - tunawa da ku bayan mutuwa ta hanyar ayyuka masu kyau.
Muhimmiyar Hikima:
Haƙiƙa, maganin mutuwa shi ne gyara rayuwa da shirye-shirye don lahira. Idan an gyara rayuwar duniya da ibada, mutuwa za ta zama mafita ce mai daɗi zuwa ga rayuwa madawwama. "Ina ƙarfafa ku ku ci gaba da bincika wannan batu mai muhimmanci ta hanyar:
· Karatun Alkur'ani da tafsiri
· Nazarin hadisai
· Tuntuɓar malamai masu ilim. Allah ya ba mu ikon yin ayyuka masu kyau kafin mutuwa ta zo."